Verteringsenzymen: wat zijn het en waarom zou u ze gebruiken?

Wat is een verteringsenzym?

Een verteringsenzym is een stof die van nature door het lichaam wordt afgescheiden. De functie van het enzym is het ondersteunen en versnellen - oftewel het 'katalyseren'- van chemische reacties rondom de vertering. De belangrijkste functie bestaat uit het kleiner maken van de grote moleculen (polymeren) waaruit voedingsstoffen zijn samengesteld . Zo ontstaan er kleinere moleculen (monomeren) waarvan voedingsstoffen worden losgemaakt die opgenomen kunnen worden door de darmvlokken (1).

Verteringsenzymen worden aangemaakt door verschillende organen en klieren in de buurt van het spijsverteringsorgaan. Ze worden met name afgescheiden in de mond, de maag en in de dunne darm (2). In het medische jargon zijn ze meestal te herkennen omdat ze eindigen op '-ase' (en heel soms op '-ine').

Wat belangrijk is om te onthouden, is dat elk verteringsenzym een specifieke verbindingsvorm heeft waardoor het enzym maar een enkele basisstof kan herkennen, opvangen en afbreken. Een beetje zoals een sleutel en een slot. Deze zeer vereenvoudigde voorstelling van zaken laat de specifieke en selectieve activiteit van een enzym zien (3). Zo kan bijvoorbeeld protease uitsluitend proteïnes aanpakken.

De verschillende categorieën verteringsenzymen

Proteases: voor de afbraak van proteïnes

U weet het wellicht nog: proteïnes bestaan uit kettingen van polypeptides, die op hun beurt opgebouwd zijn uit elementaire bouwstenen, de aminozuren. Het doel van proteases (oftewel de proteolytische enzymen) is alle polypeptideverbindingen te splitsen en zo de aminozuren te verzamelen, want alleen de aminozuren zijn in staat door de darmwand te dringen (4).

De vertering van proteïnes begint in de maag met de activering van pepsinogeen (inactief enzym) tot pepsine onder invloed van het zoutzuur in onze maag. Het enzym dat op die manier geactiveerd is snijdt de proteïnes in stukjes polypeptides.

Vervolgens levert de alvleesklier twee inactieve enzymvoorlopers, namelijk trypsinogeen en chymotrypsinogeen. Zodra deze twee stoffen aankomen in de twaalfvingerige darm (bovenste deel van de dunne darm), zorgt de stof enterokinase ervoor dat de stoffen omgezet worden naar hun actieve vorm: trypsine en chymotrypsine.

Het zijn met name deze enzymen, die horen bij de familie van de peptidases, die de kettingen van polypeptides afbreken tot stukjes van drie (tripeptides of twee (dipeptides) aminozuren (6-7). Vervolgens wordt de klus afgemaakt aan het oppervlak van de enterocyten, waar ten slotte de aminozuren geïsoleerd worden.

Lipases: voor de afbraak van vetten

Zoals de naam al aangeeft, zijn de lipases (lipolytische enzymen) verantwoordelijk voor de afbraak van vetten en vetzuren (8).

Zodra er vetten in de twaalfvingerige darm aankomen, worden ze eerst samen met de galzouten uit de galblaas gemengd zodat er een gladde emulsie ontstaat. Dit 'emulgeren' maakt dat het belangrijkste enzym van de vetafbraak, de pancreaslipase, gemakkelijker zijn werk kan doen (9). Het in de pancreas (oftewel de alvleesklier) aangemaakte enzym zet vetten om in vetzuren en glycerol. Net als bij de proteïnes eindigt ook deze omzetting bij de enterocyten.

De vetzuren komen vervolgens in de lymfestroom terecht, waarbij ze ingepakt zijn in zogenaamde chylomicrons. Vervolgens komen ze voor de tweede keer in de bloedbaan terecht (10).

Glucosidases: voor de afbraak van koolhydraten

Bij de vertering van koolhydraten is een grote verscheidenheid aan enzymen betrokken. En terecht, want de enzymen moeten zich aanpassen aan de complexiteit en diversiteit van de suikers die we innemen. Het einddoel is het maken van drie soorten enkelvoudige suikers (de zogenaamde '-oses') die door het lichaam opgenomen kunnen worden: glucose, fructose galactose (11).

Voor de complexe suikers (polysachariden), zoals zetmeel en zetmeelhoudende stoffen, wordt de eerste stap direct in de mond gezet! Ons speeksel bevat namelijk amylase, een enzym dat ervoor zorgt dat zetmeel wordt afgebroken tot maltose en dextrine (12). Amylase functioneert bij een lichtzure pH (rond de 6,8) en de werking ervan stopt in de maag. Daar wordt het enzym afgebroken door het maagzuur.

De koolhydraatafbraak gaat dankzij de alvleesklier verder onder de invloed van pancreasamylase. De werking van dit enzym is tweeledig: het pakt enerzijds de polysachariden aan die ontsnapt waren aan de amylase uit het speeksel en het splitst de dextrines in maltose en isomaltose, twee disachariden (dubbele suikers) (13).

Zowel de disachariden uit de voeding als die afkomstig van de afbraak van polysachariden worden ten slotte gesplitst in twee '-oses' dankzij de speciale enzymen van de enterocyten:

• maltose wordt in glucose + glucose gesplitst door maltase (14):
• isomaltose wordt in glucose + glucose gesplitst door isomaltase (15);
• sacharose wordt in glucose en fructose gesplitst door sacharase (16);
• lactose wordt in glucose en galactose gesplitst door lactase (17).

Is het mogelijk supplementen met spijsverteringsenzymen te gebruiken?

In bepaalde situaties kan het voorkomen dat de aanmaak van verteringsenzymen afneemt. Naast bepaalde pathologische aandoeningen van het maagdarmstelsel, spelen factoren gerelateerd aan leeftijd, erfelijkheid of een onbalans van de darmflora vaak een rol (18-19).

Dit fenomeen vertaalt zich voornamelijk in verteringsongemakken, zoals gewichtsverlies als gevolg van de te lage opname van voedingsstoffen. Het kan dan verstandig zijn om te kiezen voor een supplementinname van verteringsenzymen en het lichaam een handje te helpen (20).

Naast de onmisbare proteases, lipases en amylases, zijn er ook zeer innovatieve supplementen met enzymen die niet door het menselijk lichaam aangemaakt worden en die zorgen voor de omzetting van belangrijke voedingsstoffen. Een voorbeeld hiervan is cellulase, dat cellulose afbreekt (een belangrijke plantaardige vezel) (21).

Ten slotte is het ook interessant om verteringsenzymen te combineren met bepaalde fytonutriënten die gunstig zijn voor de vertering zodat de werking van de enzymen optimaal is. In dat verband noemen we hier graag groen anijszaad voor het verminderen van flatulentie en een opgeblazen gevoel (22), pepermunt voor zijn krampwerende en zuiverende effect (23) of fenegriek, dat inspeelt op de koolhydraat- en vetstofwisseling (24). De krachtige combinatieformule Digestive Enzymes brengt in een maagzuurbestendige capsule 15 van de belangrijkste verteringsenzymen samen, zoals lactase, verschillende proteases, cellulase plus de plantaardige extracten van de hierboven genoemde elementen.