Hoe wordt het verouderingsproces veroorzaakt?

De verkorting van de telomeren

Naarmate we ouder worden, brengt ons lichaam zelf geleidelijk aan het verouderingsproces op gang. Dit is genetisch bepaald. In onze cellen is namelijk vastgelegd hoe vaak ze zich moeten delen. Bij elke deling worden de chromosomen ter hoogte van de telomeren een stukje korter. Deze telomeren bevinden zich aan het uiteinde van het DNA.

De cellen kunnen deze verkorting na een aantal delingen niet meer beheren: het DNA vermenigvuldigt zich niet meer en de cel kan zich niet meer delen. Dit is het zogenaamde proces van de celdood.De cel verandert van structuur, waardoor het immuunsysteem wordt gealarmeerd. De cel wordt vervolgens opgeruimd. De celdood leidt in algemene zin ook tot het afsterven van weefsel en tot schade in het gehele lichaam. Dit alles maakt echter deel uit van een volkomen natuurlijke cyclus in het lichaam. Er spelen echter ook mechanismen die leiden tot een vroegtijdige veroudering.

Aanvallen van oxidatieve stress en vrije radicalen

Oxidatieve stress wordt in dit kader vaak genoemd als een van de schadelijkste mechanismen voor ons lichaam. Maar waar hebben we het precies over bij oxidatieve stress?

Het proces van oxidatie dat plaatsvindt in de cellen zorgt voor de vorming van instabiele moleculen. Deze moleculen verliezen door de oxidatie namelijk een elektron. De moleculen bevatten nu vrije radicalen. Ze streven naar stabiliteit en zoeken op hun beurt weer naar een elektron bij andere moleculen in de buurt. Dit veroorzaakt al snel een kettingreactie waartegen het lichaam niet altijd opgewassen is.

Gelukkig is het lichaam uitgerust met verschillende natuurlijke antioxidanten die in staat zijn om de vrije radicalen te neutraliseren. Dit zijn onder andere glutathion, enzymen (peroxidasen, catalasen, superoxide dismutasen...), vitamine C en E... Als de werking van deze stoffen onvoldoende is, dan gaat de aanval van vrije radicalen over in wat men noemt 'oxidatieve stress'. Door deze stress en de kettingreactie die daarmee gepaard gaat, worden proteïnes, lipiden en alle andere moleculen die zorgen voor een goede structuur en een juiste werking van het lichaam aangetast. Onze organen, de huid, het zenuwstelsel, het hart- en vaatstelsel: alles lijdt onder deze oxidatieve stress. Zo ontstaat er een proces van vroegtijdige veroudering.

Let op

Oxidatie is een proces dat van nature in ons lichaam voorkomt, maar er zijn veel elementen buiten het lichaam die dit fenomeen nog verergeren. Denk maar eens aan tabak, alcohol, een voedingspatroon met weinig groente en fruit, vervuiling, zonlicht, stress...

Schadelijke producten van glycatie

Glycatie is een fenomeen dat een steeds belangrijkere plek verwerft in het onderzoek tegen veroudering. In dit proces hecht suiker zich vast op een eiwit, waardoor er geglyceerde eiwitten ontstaan.

Dit verschijnsel doet zich des te meer voor wanneer het lichaam te maken krijgt met een overdaad aan suiker, zoals dat bij diabetici het geval is. Geglyceerde proteïnes leiden op de langere termijn tot de zogenaamde Advanced Glycation End Products (AGE's). Deze stoffen zijn betrokken bij de vroegtijdige veroudering. Ze zorgen voor verandering in de structuur, met name in de huidweefsels. De huid wordt hierdoor slapper.

De AGE's hebben eveneens gevolgen voor de bloedvaten, de spiercellen, de witte bloedcellen... Anders gezegd: het hele lichaam gaat gebukt onder deze overmatige glycatie. En wat nog erger is: ons lichaam kan de AGE's niet afbreken en er is geen andere keuze dan ze via de nieren uit ons lichaam te verwijderen. De nieren hebben echter onvoldoende capaciteit om een overmatige glycatie te verwerken. Zo ontstaan er schadelijke resten. Nog zo'n verschijnsel dat de vroegtijdige veroudering bevordert.

Hoe kunnen we de veroudering vertragen?

We kennen allemaal de gevolgen van het ouder worden. Vaak zijn ze gewoon zichtbaar: steeds dieper wordende rimpels, een kromme rug, grijze haren... De tekenen kunnen ook minder zichtbaar zijn, maar wel ziekteverwekkend. Denk aan kanker, neurodegeneratieve ziekten, hart- en vaataandoeningen...

Om het verouderingsproces te vertragen, is het natuurlijk van essentieel belang om er een gezonde levensstijl op na te houden. Een evenwichtige voeding die rijk is aan antioxidanten, regelmatig bewegen, een gezonde nachtrust... het zijn allemaal elementen die ervoor zorgen dat de oxidatieve stress en de glycatie zoveel mogelijk beperkt blijven. Alcoholgebruik wordt sterk afgeraden en roken is uit den boze.

U kunt nog een stapje verder gaan met het gebruik van bepaalde stoffen, de zogenaamde senolytica. Deze moleculen staan op dit moment volop in de belangstelling bij de onderzoekers. Ze zijn nieuwsgierig naar het vermogen van deze stoffen om celveroudering te vertragen. Sommige van die natuurlijke bestanddelen hebben reeds een bepaalde faam verworven:

• quercetine, een flavonoïde die voorkomt in kappertjes, rode ui en vlierbes...;
• fisetine, nog een flavonoïde. Deze is van nature onder andere aanwezig in aardbeien en mango's.

Er zijn ook voedingssupplementen op basis van senolytica, (zoals Senolytic Complex of Fisetin). Ze kunnen een steuntje in de rug zijn voor iedereen die de vroegtijdige veroudering een halt toe wil roepen.