Fytonutriënten: wat verstaan we daaronder? Hoe kiezen we de juiste fytonutriënten voor onze gezondheid?

Wat verstaan we onder fytonutriënten?

Het woord phyto komt uit het Grieks en betekent 'plant'. Een fytonutriënt betekent letterlijk een voedingsstof van plantaardige oorsprong. Het gaat hierbij dus om een chemisch bestanddeel dat van nature voorkomt in plantaardige voeding en dat, eenmaal opgenomen, verschillende gunstige effecten uitoefent in ons lichaam (1).

We kennen meer dan 25.000 verschillende soorten fytonutriënten. Ze komen voor in groente en fruit, kruiden, volkoren granen, peulvruchten, zaden en noten.

De stofjes zijn betrokken bij de pigmentatie van planten en ze zorgen ervoor dat de planten gezond blijven. Ze beschermen de plant met name tegen Uv-straling en eventuele parasieten. Het is dan ook niet gek dat voedingswetenschappers buitengewoon geïnteresseerd zijn in deze stoffen!

Fytonutriënten en gezondheid: hoe kunnen we er ons voordeel mee doen?

Ons lichaam kan zelf geen fytonutriënten aanmaken. Het begint dus allemaal op ons bord met eten! Een evenwichtig en gevarieerd voedingspatroon waarin plantaardige voeding een belangrijke plaats krijgt, blijft de eenvoudigste manier op optimaal te profiteren van deze belangrijke stoffen (2).

Maak uw maaltijd lekker kleurrijk: uw bord ziet er dan niet allen vrolijker uit, maar de levendige kleuren geven ook nog eens aan dat uw bord vol fytonutriënten ligt. Zo zou een tomaat nooit zo mooi rood worden als er geen lycopeen in zat! (3)

Tegelijkertijd kunnen voedingssupplementen met specifieke fytonutriëntenook interessant zijn als aanvulling op uw dagelijkse maaltijden. We nemen de belangrijkste even onder de loep.

Carotenoïden, de toppers van de groenteafdeling

Eet u graag een worteltje? Dan bent u goed bezig! Want carotenoïden behoren tot een grote familie van fytonutriënten die veel groente- en fruitsoorten hun mooie gele, oranje of rode kleur geven. Carotenoïden bestaan uit maar liefst 750 verschillende pigmenten en beschermen planten die aan fotosynthese doen tegen licht met een schadelijke golflengte.

Tot deze familie behoort ook het fameuze bètacaroteen, de oranje stof die een voorloper is van vitamine A. Kijken we naar de kleur geel, dan zien we daar luteïne en zeaxanthine, twee carotenoïden die zich verzamelen in de gele vlek van het netvlies. Dan hebben we natuurlijk nog lycopeen (die noemden we eerder al). Lycopeen wordt vooral opgeslagen in de lever en in de prostaat (4-5).

Wie een boost wil geven aan de inname van carotenoïden, kan kiezen voor supplementen (zoals Carottol, een formule die bètacaroteen, luteïne, zeaxanthine, lycopeen en astaxanthine bevat). Andere supplementen zijn meer gericht op een specifieke stof (zoals Lutein, een belangrijke bron van luteïne).

De imposante krachten van flavonoïden

Waarom wordt rode wijn vaak gezien als weldadig (terwijl we weten dat een overmatig gebruik niet goed is)? Dat is waarschijnlijk te danken aan het hoge gehalte aan flavonoïden! In het plantenrijk beschermen flavonoïden de planten namelijk tegen virussen, bacteriën en schimmels. De familie van flavonoïden bestaat uit meer dan 8.000 soorten en is ingedeeld in verschillende subcategorieën (flavonolen, flavonen, flavanonen, flavan-3-olen, anthocyanidinen) (6).

De EGCG uit de bladeren van groene thee, de quercetine uit appels, de rutine uit boekweit of de hesperidine uit de schil van sinaasappel, dat zijn toch wel de beroemdheden onder de flavonoïden (7-8).

Er zijn supplementen die door een combinatie van verschillende flavonoïden een krachtige synergie creëren (zoals FlavoLife, een supplement dat 9 bestanddelen bevat uit alle subcategorieën van de flavonoïden).

Cumarine, een natuurlijk aroma dat u niet wilt missen

Deze stof is een secundaire metaboliet van planten en zou vooral dienen om herbivoren op afstand te houden. Parfummakers zijn gecharmeerd van deze hooigeur, maar dit molecuul heeft tegen wil en dank ook bijgedragen aan de ontdekking van orale bloedstollingsmiddelen (9).

We vinden cumarine vooral in de tonkaboon, maar ook in echte lavendel en in honingklaver (een uitstekende versterker van onze aderen dat de basis vormt voor het supplement Lymphatonic).

Zeg je kool, dan zeg je indool!

Van nature komt het voor in witte bloemen. Indool is te herkennen aan zijn kenmerkende zachte geur. De vorm indole-3-carbinol is een opmerkelijk fytonutriënt uit de familie van glucosinolaten. We vinden ze in onze kruisbloemige groenten (bloemkool, spruitjes, broccoli...) (10)

Daarnaast vindt u het in zuurkool, en er zijn eveneens voedingssupplementen die u kunnen helpen de indoolinname te verhogen (zoals DIM, een supplement op basis van Di-indolylmethaan, een molecuul dat ontstaat bij de natuurlijke vertering van kruisbloemige groenten).

Isoflavonen, het beste uit soja

Liefhebbers van soja weten dit vermoedelijk al. Deze bijzonderefyto-oestrogenen, de isoflavonen, zitten vooral in peulvruchten, en dan met name in soja. De structuur van isoflavonen is nauw verwant met die van vrouwelijke hormonen. Dit wekte al snel de interesse van de wetenschap. Overigens toont recent onderzoek aan dat isoflavonen niet alleen voor vrouwen, maar ook voor mannen gezondheidsvoordelen kunnen bieden (11).

In combinatie met andere bestanddelen vormen ze een uitstekende aanvulling op andere fytonutriënten in bepaalde supplementen (zoals in Red Propolis, een van de weinige supplementen op basis van rode propolis. Het is rijk aan isovlafonen en bevat bijna 300 bijzondere micronutriënten).

Lignaan, nog een bijzondere fyto-oestrogeen

We vinden het in lijnzaad en sesamzaad, net als in sommige plantensoorten: lignanen, een andere soort fyto-oestrogeen. Deze fenolhoudende bestanddelen vinden we in vezelachtige weefsels, zaden en wortels.

Wat lignanen zo bijzonder maakt is dat ze bij de vertering worden omgezet in zogenaamde enterolignanen. De wetenschap is erg gefascineerd door deze enterolignanen (12).

Om optimaal te kunnen profiteren van de gunstige werking van deze stoffen, is het een goed idee om een supplement te gebruiken dat rijk is aan lignanen.

Organozwavel en de weldadige geur van knoflook

Lekker toch, een teentje knoflook persen in de vinaigrette? Wij zeggen: doen!Net als alle andere looksoorten dankt ook dit superknolletje zijn goede reputatie vooral aan de zogenaamde organozwavelbestanddelen.

Omdat onze adem er ook vaak naar gaat ruiken, is niet iedereen even gecharmeerd van deze stoffen. Om iets te doen tegen dit vervelende verschijnsel, kunt u kiezen voor supplementen zonder allicine (zoals Organic ABG10+®, een biologisch supplement met het hoogste S-allylcysteïne-gehalte (een krachtig organozwavelelement) dat op dit moment beschikbaar is op de markt van supplementen (13).

Fytosterolen, de kleine plantaardige broertjes van cholesterol

We vinden ze vooral in plantaardige oliën in en oliehoudende vruchten: fytosterolen. Het zijn plantaardige vetten (die sprekend lijken op onze eigen cholesterol). Daarmee kunnen we aanvoerder van het cholesteroltransport in ons lichaam mooi om de tuin leiden! (14)

Sommige supplementen hebben deze unieke stoffen dan ook opgenomen in hun formule (zoals het supplement Damiana Extract, dat met name β-sitosterol bevat).