Oedeem: 5 tips van grootmoeder die u moet onthouden

Een korte uitleg over oedeem

Wist u dat ons lichaam voor 60 tot 70% uit vocht bestaat? Het is als volgt verdeeld:

• 40% in de cellen (intracellulaire vloeistof);
• 20% buiten de cellen (extracellulaire vloeistof), waarvan
  • 15% zich tussen de cellen bevindt (interstitieel vocht)
  • en 5% in onze bloedvaten (plasma).

Om de vochtsituatie in evenwicht te houden, verplaatst het water in ons lichaam zich voortdurend als gevolg van complexe processen die de druk reguleren (osmotische en hydrostatische druk). De route waarlangs het water zich verplaatst is vrijwel altijd hetzelfde. Allereerst verlaat het water de bloedcirculatie via de arteriële haarvaten, waarna het ons interstitiële vocht en intracellulaire vocht aanvult. Het teveel aan vocht wordt vervolgens weer geabsorbeerd door de veneuze haarvaten.

Helaas verloopt dat proces niet altijd zoals het hoort: het water hoopt zich soms op in het extracellulaire milieu en kan niet meer worden afgevoerd door het netwerk van veneuze vaten en lymfevaten. Het resultaat is dat het vocht aanwezig blijft in de weefsels. In zo'n geval spreken we van vochtretentie.

Dit verschijnsel uit zich meestal in vochtophopingen (ook wel 'oedeem' genoemd). Door het effect van de zwaartekracht zien we dit met name rondom de enkels en de voeten. In mindere mate zien we het ook rondom de buik en in het gezicht. Vaak zien we een forse en snelle gewichtstoename, soms tot wel 3 kg in 24 uur.

Hoe weet u of u vocht vasthoudt? Dat is eenvoudig te zien: druk stevig met uw vinger in het gezwollen gebied. Blijft er een witte plek achter, dan heeft u zeer waarschijnlijk last van overmatig vocht.

Er zijn factoren die vaak samen gaan met vochtretentie en die het ontstaan ervan bevorderen:

• warmte;
• hormonale schommelingen (1);
• eten dat veel zout bevat en weinig eiwitten;
• lange tijd achtereen staan of zitten;
• problemen met de doorbloeding;
• bepaalde hart- of nieraandoeningen (2);
• de inname van bepaalde medicijnen (corticoïden, bloeddrukverlagende middelen, neuroleptica...)

Hoe komt u nu van dat vocht af? Maak kennis met de beste natuurlijke technieken die u helpen om af te rekenen met het overtollige vocht.

Maak uw aderen sterker met een regelmatige fysieke inspanning

Om die vervelende vochtophopingen een halt toe te roepen, is het belangrijk om de aderen en het lymfestelsel weer goed op gang te brengen. Dit systeem speelt namelijk een sleutelrol bij de regulering van de vochtbalans. Een hele goede reden om weer te gaan sporten!

Wie zware benen heeft, kan sporten met een hoge impact beter vermijden, want die maken de kleppen in de aderen zwakker. Wat kunt u wel doen? Goede opties zijn bijvoorbeeld sporten in het water (zwemmen, aquabiken, aquagym...). U maakt uw benen sterker en het water heeft een masserend en vaatvernauwend effect.

Blijft u liever op het droge, dan is dat geen probleem: ga bijvoorbeeld snelwandelen, fietsen of probeer eens een lesje pilates.

Minder vochtretentie door minder zout

Voegt u systematisch extra zout toe aan uw maaltijden? Het lijkt een onschuldig gebaar, maar het is goed mogelijk dat juist die handeling leidt tot uw hinderlijke oedeemklachten.

De circulatie van vocht in ons lichaam is namelijk gebaseerd op een evenwicht tussen natrium en kalium: natrium trekt water aan buiten de cellen en kalium houdt het vast in de cellen. Eet u te veel zout, dan zorgt u er onbewust voor dat de vloeistof het intracellulaire milieu moet verlaten... om zich vervolgens op te hopen in onze weefsels (3).

Om u een idee te geven van de juiste hoeveelheid zout: de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) adviseert om niet meer dan 5 gram zout per dag te nemen. Bent u bang dat het eten u minder goed zal smaken? Leef u dan uit met verse kruiden en specerijen!

Het nut van vochtafdrijvende planten

Kan de natuur ons een handje helpen met het afvoer van het vocht? Wie last heeft van oedeem kan baat hebben bij het gebruik van de zogenaamde vochtafdrijvende planten (ook wel 'diuretica' genoemd): ze zorgen ervoor dat de afvoer van water via de urine wordt bevorderd en stimuleren de vochtafvoer uit de weefsels.

Kent u de cactusvijg, ook wel 'vijg van barbarije' genoemd (oftewel de (Opuntia ficus)? Deze vrucht wordt in de keuken erg gewaardeerd om de zachte en zoete smaak. In de fytotherapie staat de vrucht vooral bekend om het uitzonderlijk hoge gehalte aan indicaxanthine, een pigment uit de familie van de betalaïnen. Interessante bijkomstigheid: het helpt ook bij gewichtsbeheersing. Het vasthouden van vocht bekent vaak dat u extra kilo's ziet verschijnen op de weegschaal. Anderzijds kan overgewicht de afvoer van vocht ook hinderen als gevolg van een verstoorde doorbloeding (4-6).

Als het gaat om vochtafvoer, dan zijn er nog een paar andere planten die vaak genoemd worden, zoals de paardenbloem, de moerasspirea en karwijzaad (7-9).

Sommige supplementen brengen al deze plantaardige superplanten bij elkaar (zoals Water Retention Formula, een supplement met een hoog gehalte aan cactusvijg, aangevuld met troxerutine voor een versterkend effect).

Denk ook eens aan lymfedrainage

Een door een oefentherapeut uitgevoerde lymfedrainage bevordert de resorptie van oedeem en reguleert de lymfecirculatie (10). Het verloop van de sessies en het aantal sessies dat nodig is kan variëren, maar over het algemeen bestaat de behandeling uit een manuele massage van de opgezette gebieden, waarbij afhankelijk van het getroffen gebied een sterke of minder sterke druk wordt toegepast.

Let wel op het volgende: deze behandeling is contra-geïndiceerd bij flebitis, oedeem door hartfalen, hyperthyroïdie, astma en arteriële hypotensie.

Vochtretentie: verzorg uw benen en verminder de zwelling

Houdt u vooral vocht vast in de onderste ledematen? Maak uzelf deze gezonde gewoontes eigen om die klachten te verlichten:

• draag geen strakke kleding en vermijd het dragen van te hoge hakken;
• sla bij het zitten uw benen niet over elkaar;
• ga intense warmtebronnen uit de weg, want zij zorgen ervoor dat de bloedvaten sterk uitzetten. Denk hierbij aan een sauna, warme was voor ontharing, een warm bad...;
• leg de achterkant van uw bed omhoogom de afvoer van bloed via de aderen te bevorderen wanneer u ligt;
• blijf niet te lang staan: sta op en beweeg zo vaak mogelijk.