Chelatie van zware metalen: principe en toegepaste stoffen

Chelatie: een bijzonder medisch protocol

Zware metalen en de gezondheid van de mens

Ons lichaam bevat van nature metalen, waarvan sommige onmisbaar zijn voor bepaalde enzymatische processen, voor stofwisselingsfuncties, etc. Het gaat hierbij met name om zink, selenium en koper (1).

Cadmium, kwik, lood, arsenicum en antimonium hebben echter geen functie voor het lichaam en zijn zelfs in kleine doses giftig. Ons lichaam bevat ook zware metalen, maar in dermate kleine hoeveelheden dat ze geen gevaar vormen voor onze gezondheid.

IJzer en aluminium zijn geen zware metalen. We weten dat ons lichaam in elk geval een bepaalde hoeveelheid ijzer nodig heeft. Van aluminium weten we nog niet of het giftig voor ons is of niet.

Chelatie tegen vergiftiging met zware metalen

De werkingsprincipes van chelatie werden reeds ontdekt in de 19^e eeuw. Voor de concrete toepassing ervan moesten we echter nog wachten tot de Tweede Wereldoorlog (2).

In de jaren 40 en 50 ontstonden de eerste chelatietherapieën, die ingezet werden om vergiftiging door zware metalen bij arbeiders in de industrie en de mijnen te behandelen.

Het principe van chelatie is relatief eenvoudig: men dient intraveneus via een injectie een molecuul toe dat de eigenschap heeft zich te hechten aan de metaalkationen van de zware metalen die zich in het lichaam bevinden. Hierna kunnen de zware metalen uitgescheiden worden via de urine, tegelijk met het gebruikte medicijn.

Deze chelatietherapie, die vandaag de dag nog steeds wordt toegepast, vormt dus een bijzonder medisch protocol bij zware vergiftigingen die een directe bedreiging vormen voor het leven van de patiënt.

Het protocol van chelatie van zware metalen en andere bestanddelen

Wanneer een patiënt last heeft van bepaalde gezondheidsproblemen of van een aangetoonde vergiftiging (vastgesteld door een arts), dan kunnen er bepaalde ontgiftende behandelingen worden ingezet, waaronder chelatie. We geven een paar voorbeelden.

Chelatie van calcium met citraat

U heeft misschien wel eens gehoord van chelatie van calcium met citraat, maar wat is het precies? Deze behandeling is geschikt voor patiënten die een zuiveringsmethode nodig hebben die de nieren niet belast, wat met name speelt bij patiënten met een ernstige nierinsufficiëntie. Artsen kunnen een chelatieprotocol toepassen van calcium middels citraat. Ze kiezen hiervoor vanwege de bloedverdunnende eigenschappen, een eigenschap die noodzakelijk is bij een extracorporaal bloedcircuit (zoals een hart-longmachine) (3).

Citraat is namelijk een zwak organisch zuur dat in de vorm van citroenzuur deelneemt aan de citroenzuurcyclus. De bloedverdunnende eigenschappen dankt citraat aan de chelatie van geïoniseerd calcium in het plasma, waarmee het een diffunderend complex vormt.

We zien hier dus dat citraat hier door de medici niet wordt gebruikt als chelaat om het lichaam te ontdoen van een teveel aan calcium, maar als bloedverdunner.

In de praktijk wordt hypercalcemie (een teveel aan calcium) meestal niet behandel met chelatie, maar met een verhoging van de hydratatie (behalve in bepaalde uitzonderlijke gevallen, waarvoor men bepaalde medicijnen gebruikt). Het idee is om calcium via de urine af te voeren.

Chelatie van aluminium

Aluminium is in het lichaam aanwezig in de vorm van kationen, met name wanneer er sprake is van een vergiftiging. Het is dan ook een ideale kandidaat voor een chelatie met ethyleendiaminetetra-azijnzuur (EDTA), een organisch bestanddeel dat zich met name op de kationen van metalen vastzet (4).

Na zuurstof en silicium is aluminium het vaakst voorkomende element in de aardkorst. Ons lichaam wordt er dan ook voortdurend aan blootgesteld, bijvoorbeeld via de voeding en de ademhaling. Maar deze blootstelling wordt nog verder verhoogd door het gebruik van dit metaal in de industrie, waaronder de cosmetische en farmaceutische industrie. Het heeft namelijk veel praktische eigenschappen en het is niet duur.

Op dit moment zijn deskundigen het nog niet eens welke impact de blootstelling van aluminium heeft voor het lichaam. Het belang van chelatie van aluminium is dan ook nog niet vast te stellen.

Chelatie van grafeen

De stof grafeen is geen zwaar metaal, maar een derivaat van koolstof. Het wordt in toenemende mate in nieuwe technologieën toegepast in de vorm van nanodeeltjes: touchscreens, krachtige computers, zonnecellen, etc.

Grafeen is een fantastische stof voor de industrie, maar wetenschappers zijn bezorgd over het gebruik ervan: zij willen nauwkeurig evalueren wat de potentiële toxiciteit is voor de mens voordat het gebruik verder uitgebreid wordt. Ook bij deze stof is men het nog niet eens over de eventuele toxiciteit (5).

Op dit moment is de kans op een vergiftiging met grafeen echter niet erg waarschijnlijk, met uitzondering van die mensen die in een fabriek met grafeen werken. De hoeveelheden waaraan ons lichaam op dit moment wordt blootgesteld zijn oneindig klein.

Toch zijn er ook natuurartsen die een chelatieprotocol met grafeen aanraden op basis van planten zoals chlorella.

Chelatie van ijzer

Ook ijzer maakt geen deel uit van de zware metalen. Echter, een teveel aan ijzer in het lichaam kan op een breed gebied tot problemen leiden. Denk aan vermoeidheid, een afname van het libido of gewrichtspijn.

Een teveel aan ijzer komt echter zeer zelden voor. Het gaat hierbij vooral om mensen die lijden aan hemachromatose, of om mensen die ijzersupplementen hebben gebruikt zonder dat er sprake was van een aangetoond tekort.

Om een teveel aan ijzer te behandelen, kiezen artsen meestal voor een chelatie op basis van deferoxamine. In zeldzame gevallen kiest men voor een chelatie met EDTA (6).

Zwavelchelatie

Nog een stof die niet onder de zware metalen valt: zwavel. Wanneer we spreken over zwavelchelatie, dan hebben we het in de praktijk over een ontgiftingskuur op basis van een zwavelhoudende chelator. Er zijn bepaalde zwavelhoudende stoffen, zoals methylsulfonylmethaan waaraan een aanzienlijke chelerende werking wordt toegekend. Aanhangers beweren dat deze stoffen zich bijzonder goed hechten aan arsenicum, maar ook aan kwik.

Chelatie: bijwerkingen en discussies

De belangrijkste bijwerkingen van een intraveneuze chelatie, met name bij het gebruik van EDTA, is een potentieel ernstige of zelfs dodelijke situatie van hypocalcemie. Bij een slecht uitgevoerde chelatie zijn de meest voorkomende klachten een lage bloeddruk, braakneigingen, vermoeidheid, hoofdpijn, krampen, spierpijn en gewrichtspijn (7).

Behandelingen middels chelatie kennen de laatste jaren een toegenomen populariteit, met name bij alternatieve en niet-reguliere artsen. Er zijn tal van therapeuten die chelatie toepassen als behandeling voor autisme, kanker, Alzheimer of de ziekte van Parkinson.

Maar let wel op:

• autisme is geen ziekte en kan dus niet 'behandeld' worden met welke medicinale therapie dan ook. Autisme kan men niet 'genezen';
• alleen het gebruik van chelatietherapie voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson wordt op dit moment serieus onderzocht. Er is echter nog veel en diepgaand onderzoek nodig op dit gebied en het is niet erg waarschijnlijk dat er voor deze twee aandoeningen op korte termijn een chelatiebehandeling ontwikkeld wordt (8-9).

Hoe het ook zij, een intraveneuze chelatietherapie is een strikt medische procedure die allereerst goed gediagnosticeerd dient te worden door een arts. Ook de behandeling en het vervolgtraject dienen door een arts uitgevoerd te worden. Zeker wanneer u denkt dat u echt lijdt aan een vergiftiging met zware metalen.

Er zijn echter ook mensen die kiezen voor een orale chelatietherapie. Die is eenvoudiger uit te voeren. De gedachte hierbij is dat men het lichaam wil zuiveren van uiterst kleine hoeveelheden aan kleine metalen of toxische stoffen die mogelijk schadelijk zijn. Hiervoor worden verschillende stoffen ingezet (raadpleeg een gezondheidsdeskundige indien u ze wilt gebruiken):

• ethyleendiaminetetra-azijnzuur (EDTA), zie hierboven. EDTA wordt door sommige natuurartsen met name aangeraden voor het elimineren van lood, maar ook van kwik, aluminium en cadmium omdat het met deze stoffen een stabiel complex vormt dat vervolgens via de urinewegen afgevoerd kan worden (10);
• dimercaptosuccininezuur (DMSA), een andere grote klassieker op dit gebied. Dit zwavelhoudende organische bestanddeel wordt over het algemeen aangeraden door dezelfde therapeuten bij een vergiftiging met lood, kwik of arsenicum. DMSA werkt op eenzelfde manier als EDTA (11);
• humuszuren en fulvinezuren. Deze complexe organische stoffen die voorkomen in de aarde, in sedimenten en in water ontstaan door de afbraak van organische materialen. Studies tonen aan dat ze in staat zijn zich te verbinden met bepaalde organische en anorganische toxines (12);
• zeoliet clinoptiloliet is een microporeus mineraal dat men gevonden heeft in vulkanisch gesteente. Het wordt in de industrie gebruikt om water te filteren of onzuiverheden uit de lucht te halen. Volgens sommige mensen helpt het mogelijk ook om toxines en bepaalde metalen te elimineren uit het lichaam (13).