Vruchtbaarheid mannen holt achteruit: preventie en supplementen

Versnelde achteruitgang van de mannelijke vruchtbaarheid: de constatering

Uit onderzoek was al eerder gebleken dat er bij westerse mannen tussen 1973 en 2011 sprake was van een zorgwekkende daling van de spermatozoïdenconcentratie met 50 tot 60% (1). Een nieuw onderzoek toont aan dat de situatie verder verslechterd is en leert ons twee nieuwe zaken: de daling van de mannelijke vruchtbaarheid verloopt nog sneller dan voorheen en deze daling blijft niet beperkt tot de westerse wereld.

Epidemiologen Hagai Levine, Shanna Swan en hun collega's hebben namelijk honderden onderzoeken geanalyseerd met betrekking tot de mannelijke vruchtbaarheid. Deze onderzoeken vonden plaats tussen 1973 en 2018 in een vijftigtal verschillende landen (2). In hun meta-analyse, die op 15 november 2022 werd gepubliceerd, constateren de onderzoekers dat de gemiddelde concentratie van spermatozoïden in het sperma in 45 jaar gemiddeld met 1,16% per jaar is afgenomen. De concentratie ging van 101 miljoen spermatozoïden per milliliter (in 1973) naar 49 miljoen per milliliter (in 2018). Als we inzoomen op de laatste twee decennia, dan kunnen we constateren dat het fenomeen zich versnelt: na 2000 neemt de hoeveelheid zaadcellen met 2,64% per jaar af.

De onderzoekers zijn van mening dat dit een reëel probleem voor de volksgezondheid is dat "op de langere termijn een bedreiging voor de mensheid kan vormen".

Wat zijn de oorzaken van deze wereldwijde daling van de mannelijke vruchtbaarheid?

Er lijken twee hoofdoorzaken te zijn voor deze versnelde daling van de mannelijke vruchtbaarheid op onze planeet.

Daling van het aantal spermacellen door onze levensstijl

De oorzaak van de daling die het eenvoudigst vast te stellen is, dat is de wereldwijde verandering in de levensstijl.

Een zittend leven, slechte voeding en niet te vergeten, de obesitas die hierdoor ontstaat, zijn duidelijk schadelijke factoren voor de vruchtbaarheid van de man. De groei van vetweefsel waarin vetten worden opgeslagen, zorgt voor de afgifte van stoffen die het testosteron aantasten. Dit hormoon speelt een sleutelrol bij de vorming van spermatozoïden. Volgens een schatting van de WHO lijdt wereldwijd 39% van de mannen aan overgewicht en is 11% obees (3).

Een uur per dag sporten zou dit probleem al grotendeels oplossen, want fysieke activiteit helpt bij het verbranden van vetten en verhoogt de spermaconcentratie (aantal spermatozoïden per milliliter sperma). Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de samenstelling van het sperma van 261 gezonde mannen: na 24 weken was bij actieve mannen, in vergelijking met mannen die een zittend leven leidden, het aantal spermatozoïden hoger en waren de zaadcellen beter bestand tegen oxidatieve stress (4).

Het gebruik van tabak (en van drugs in het algemeen) is eveneens een bekende oorzaak van de daling van de hoeveelheid spermatozoïden. Sperma van rokers die 10 sigaretten of meer per dag roken bevat tot 20% minder spermatozoïden dan dat van niet-rokers. Bovendien zijn de spermatozoïden van rokers minder beweeglijk als gevolg van een aangetaste morfologie (5). Ook excessief alcoholgebruik (vanaf 5 glazen per week) kan de kwaliteit en de productie van spermatozoïden aantasten.

En voor wat betreft de mannen die lijden aan stress geldt dat zij mogelijk lagere concentraties aan spermatozoïden in hun zaadlozing hebben. Hun sperma zou bovendien meer afwijkende spermatozoïden bevatten die ook nog eens minder beweeglijk zijn.

We noemen hier ook nog even de rol van seksueel overdraagbare aandoeningen (chlamydia, gonorroe, humaan papillomavirus...). Ook deze aandoeningen kunnen de overlevingskans of de gezondheidstoestand van zaadcellen negatief beïnvloeden (6).

Omgevingsfactoren die de mannelijke vruchtbaarheid aantasten

Een tweede grote oorzaak voor de sterk dalende vruchtbaarheid van de man is de omgeving. Denk aan chemische vervuiling afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen, de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen.

De hoofdschuldigen voor de aantasting van het sperma zouden heel goed de grondstoffen voor plastics kunnen zijn (bisfenol A, bisfenol S, bisfenol F, ftalaten), de dioxines afkomstig van de verbranding van afval, de additieven zoals polychloorbifenyl (PCB's), de conserveermiddelen zoals parabenen, en iets waar u waarschijnlijk niet snel aan denkt: paracetamol.

Dan is ten slotte nog uit onderzoek gebleken dat mannen die regelmatig groente en fruit met veel pesticiden eten 50% minder spermatozoïden in hun sperma hebben dan mannen die gezonder eten (7).

Preventie en voedingssupplementen voor de mannelijke vruchtbaarheid

Het zal u inmiddels duidelijk zijn dat het oppakken van een gezonde levensstijl (regelmatig sporten, het gebruik van tabak en alcohol zo veel mogelijk beperken, stress op een goede manier reguleren) de allereerste stappen zijn die een man kan zetten om zijn vruchtbaarheid te verbeteren. Trouwens, laat anabole steroïden links liggen: ze kunnen namelijk leiden tot onvruchtbaarheid bij de man.

Ons huidige productiesysteem blijft voor vervuiling zorgen en gaat door met het produceren van kwalitatief slecht voedsel. Voorkom dus dat u uw lichaam blootstelt aan vervuiling en aan resten van pesticiden. Het advies luidt dan ook om biologisch te eten. Kies voor seizoensfruit, want dat heeft minder schadelijke behandelingen ondergaan (zoals transport, kunstmest, etc.).

Wat de dagelijkse voeding betreft, kiest u bij voorkeur voor voedsel dat rijk is aan zink (orgaanvlees, rood vlees, volkoren brood, eieren, oesters). Dit spoorelement draagt bij aan de vruchtbaarheid en aan een normale voortplanting. Zink is eveneens essentieel voor de sperma-aanmaak. Wanneer het zaad een hoog zinkgehalte heeft (idealiter 30 maal hoger dan het zinkgehalte in het bloed), dan is dit een voorteken voor kwalitatief goed zaad (8). Om uw lichaam een handje te helpen, kunt u ook een beroep doen op zinksupplementen met een krachtige samenstelling, zoals Zinc Orotate.

Voedsel uit de zee, vlees, eieren en kombu-algen leveren u een ander belangrijk mineraal, namelijk selenium. Dit spoorelement draagt bij aan een normale spermaproductie en aan de bescherming van de cellen tegen oxidatieve stress. In onderzoek wordt gemeld dat bij stellen waarvan de man seleniumsupplementen gebruikte sprake was van een stijging van 10,8% van het aantal zwangerschappen in vergelijking met stellen waarvan de man geen seleniumsupplementen gebruikte (9). Kies bij voorkeur voor L-selenomethionine, de seleniumvorm die het beste wordt opgenomen (bijvoorbeeld met L-Selenomethionine). Houd u aan de dosering zoals die staat vermeld op de verpakking om een te hoge inname te voorkomen.

Kies ook vaker voor zalm, makreel, sardientjes en noten, allemaal voedingsmiddelen die rijk zijn aan omega-3. Uit onderzoek is gebleken dat DHA, een van deze beroemde onverzadigde vetzuren, waarschijnlijk onmisbaar is voor de goede werking van de spermatozoïden (10).

Leg ook eens wat vaker zoete aardappel, rauwe wortelen, pompoen, abrikoos, spinazie, en andere bronnen die rijk zijn aan bètacaroteen op uw bord. Bètacaroteen zou bijdragen aan de beweeglijkheid, en dus ook aan de snelheid die de spermatozoïden kunnen bereiken (11).

Een meta-analyse uitgevoerd door Spaanse, Mexicaanse en Amerikaanse universiteiten bracht de resultaten samen van 28 voedingsonderzoeken (bij in totaal 2900 proefpersonen). Het doel hiervan was de effecten te begrijpen van voedingsstoffen en voedingssupplementen op de kwaliteit van het sperma en de vruchtbaarheid (12) .

De resultaten bevestigen dat mannen er baat bij hadden om te kiezen voor zink, selenium, omega-3, maar ook voor co-enzyme Q10 en carnitine als het gaat om het verhogen van de spermaconcentratie en het verbeteren van de morfologie van de spermatozoïden.

Nog een laatste simpele tip voor de mannen: zorg ervoor dat uw testikels koel blijven, want spermatozoïden hebben een bloedhekel aan warmte. De ideale temperatuur voor de zaadballen is 32°C. Houd er dus rekening mee dat een heet bad, te strakke kleding en zelfs het gebruik van de computer op schoot de kwaliteit van uw zaad kan aantasten (13).